.png)
Asiron udaletxeko balkoian, Burgoen enparantza atzean duela (Argazkia: Aunitz Info)
A.Santamaria / M.Amorena
Espainiako erregeen erretratuz apaindutako atondoa goitik behera aldatu, eta kutsu sanfermineroa eman zion Joseba Asiron Saezek (Iruñea, 1962). Jai nagusietako kartel historikoekin batera, hiriko mazak, giltzak eta Batasunaren Pribilegioa daude ikusgai. Baita Iruñeko lehen armarri polikromatua ere, 1598koa. Ikastolan historia irakaslea izatetik, ezker abertzaleak Nafarroan sekula lorturiko alkatetzarik garrantzitsuena eskuratu zuen. Atariko udaltzaina agurtu eta gero, luze eta zabal mintzatu da aktualitateaz.
Nola aldatu da zure bizitza alkate kargua utzi zenuen momentutik?
Normaltasunera itzuli naiz, neurri batean. Orain arte, azken lau urtetan, ez %100a, %200a egon naiz udaletxean. Alkate batek egunero du agenda, baita asteburutan ere. Orain dena arindu da, eta ikastolara itzultzea eskatu nuen. Hemen (udaletxean) lanaren ⅔ egiten dut, eta beste herena ikastolan. Iruditzen zitzaidan behar nuela oinak berriro lurrean jartzea, nire ogibidean, irakaskuntzan. Politikak perspektiba asko kentzen dizkizu.
Historialaria izanda, nola ikusten duzu bi urte barru ospatuko den behin betiko konkistaren urteurrena?
Noaingo batailaz eta Amaiurreko gertakariaz ari zara?
Bai.
Neurri handi batean, 2012an gogoratutako urteurrenak ekarri ninduen ni hona. Konkistaren bosgarren mendeurrenean parte hartu nuen Nabarralde eta Nafarroa Bizirik bezalako mugimendu sozialetan. Hori oso garrantzitsua izan zen alderdia nigan fijatzeko, ni ez bainaiz inoiz militantea izan. Oso garrantzitsua zelako inplikatu nintzen. Datozen bi mugarri horiek ez dira azkenak, baina bai definitiboak. Nafarroako historiako mito fundazionala Orreagako bataila da, eta finala Amaiurkoa. Estatubatuarrak bagina hamaika pelikula izango genituzke honen inguruan.
Ze motatako oposizioa egitea aurreikusten duzu hasi berri den legegintzaldian?
Oposizio tinkoa, indartsua, baina era berean, eraikitzailea. UPNk ez zuen inongo proposamenik aurkeztu pasaden legealdian. Alkatea mezara ez zela joaten, eta horrelako txorradak. Guk daramagun bi hilabetetan apustu etxeak arautzeko proposamena egin dugu, mugikortasun ordenantza, euskararen inguruko ordenantzaren eztabaida… etab. etab. Pentsatzen dugu batak ez duela bestea kentzen. Gehiengo aurrerakoi bat dago udalean, Navarra Sumak gutxiengoan gobernatzen du PSNk horrela nahi izan zuelako, eta oposiziotik ere zerbait gobernatu daiteke.
Apustu etxeak aipatu dituzu. Izan ere, ludopatia arazo larria bihurtu da gazteen artean. Zer egingo du EH Bilduko udal taldeak horri aurre egiteko?
Apustu etxeak ezin dira debekatu, legezkoa den zerbait direlako, baina mugak ezar daitezke: ikastetxeetatik, kultur etxeetatik, hemen Iruñean Civivoxetatik… Distantzia minimo bat ezartzea proposatzen dugu. Adibidez, Buztintxuri auzoan apustu etxe bat dago haurrentzako jolas parke baten aurrean. Horrek ez du batere logikarik. Distantzia minimo bat egon beharko luke horrelako guneetatik, praktikan 400 metroko distantzia, baita apustu etxeen artean ere, saturazioak ekiditeko. Distantzia horrek praktikan zera ekarriko du: herri askotan apustu etxerik ezin izango dira jarri.
Joseba Asiron
Autokritarik egiten duzu Iruñean gobernu aurrerakoi bat sortu ezin izateagatik? Ze paper hartu zuen EH Bilduk negoziaketetan?
Iruñean %100a jarri genuen gobernu aurrerakoi bat aurrera atera ahal izateko. Bagenekien oso zaila izango zela, Alderdi Sozialistak marra gorria ezarri zigulako. Ez zegoen prest. Sentimendu bikoitza dugu: EH Bildu 15.000 bototik 26.000ra igo da, kriston igoera da, baina argi dago ez dela nahikoa izan. Autokritika eginez gero, pasaden legealdira begira litzateke. Udal gobernuak arazo larriak izan zituen, batez ere Aranzadirekin, baina baita Ezkerrarekin. Zure gobernuko kide batzuk oposizioarekin negoziatzen dutela ikusten duzunean, zer egin dezakezu? Behin baino gehiagotan galdetzen diot nire buruari gure eskuetan zegoen guztia egin genuen, edo ez, bereizketa hori ekiditeko. Agian elkarrizketaren bat faltatu izan zen, telefono dei bat...
Mankomunitatea, ordea, posible izan da UPNren esku ez erortzea.
Bai. Galdera oso ona litzateke Maite Esporrinentzat. Hasteko, bozketen %90ean ados bagaude, UPNren kontra 8-10 bozketa irabazi baditugu daramagun denbora gutxian...zergatik XXI. mendean lerro gorriak ipini behar dizkiogu gure buruari? Zuk diozun bezala, Mankomunitatean ez zen arazorik izan eta kontsentsuzko pertsona bat izendatu zen. Iruñeko Udalean, ordea, hasi hasieratik esan zuten ezetz.
Madrilen ere, ezinezkoa izan zen alderdi aurrerakoien akordioa. Nola ikusten duzu estatuko ezkerraren egoera?
Dezepzio handiarekin, benetan. Nik, eta askok, pentsatzen genuen Podemosen eta 15-Mren inguruan sortatutako mugimenduak zerbait berri ekarriko zuela Espainiako politikara, batez ere ikusita PSOEk eta PPk beti egiten zituztela politika berdinak. Lerrokatuta daude presidenteek egindako politikak, jarraikortasun bat dago. Itxaropentsu ikusi nuen Podemosen sorrera, baina dezepzio handia izaten ari da. Pertsonalismoetan erortzen dira, kultura politiko zabala falta zaie eta azalakerietan erortzen dira. Berriro ere zatikatua izango dugu ezkerra. Sortu zen mugimendu ilusionante hori Izquierda Unida berri batean bilakatuko da.
Podemosez ari zara, baina PSOEk ez du errurik akordio faltan?
Dudarik gabe, bai. Posible zen akordio batera iristea, baina Pedro Sanchezek ez zuen inolako borondaterik. Hori oso garbi daukat. Momentu oso on batean dagoela igorri diote, eta akordio batean bustitzea ordez, estatu osoa hauteskundeetara eramatea nahiago izan du. Interes pertsonalengatik prozesu guztia berrabiaraztea izugarria da.
Independentistek, ordea, ez zuten arazorik eduki Sanchezen inbestiduran abstenitzeko. Moderaziorako joera hartu du ezker abertzaleak?
Moderazioa...ez dakit. Moderazioa kontzeptu subjektiboa da. Ezker abertzaleak azken urteetan pausu oso garrantzitsuak eman dituela elkarbizitzan, eta, oro har, politikaren normalizazioan. Hori uztargarria da planteamendu erradikalekin, eta nik uste dut ezker abertzaleak planteamendu erradikalak izan behar dituela. Baina horrek ez du kentzen momentu batzuetan eskuinari bidea ixteko ahaleginak egin behar direla.
Hauteskundeen aurretik, kanpainan zehar ziurrenik, izanen dugu Altsasuko auziaren epaiaren berri. Baikorra zara Gorenaren erabakiari dagokionez?
Ez. Sentitzen dut horrela esan behar izatea, baina ez naiz batere baikor. Espainiako justiziak arazo larriak ditu: Alde batetik, ez da behar bezalako demokratizazioa egin. Horren adibide da Audientzia Nazionala, Francoren garaiko TOParen jarraipena dena, inolako purgarik ezta garbitasunik egin gabe. Bestalde, ez dago botere banaketarik. Montesquieuk ikusiko balu Espainiar Estatuko sistema judiziala negar egingo luke. Gobernuak sekulako eragina du justizian. Europara iristen denean, nolabait Espainiako bidea agortzen denean, heldu daiteke benetako justizia. Momentuz, dena ETA da, eta mutiko batzuk Altsasun egiten dutena terrorismoa da, eta Murtzian edo Cadizen isuna.
Zein izanen da Nafarroako Gobernu berriaren jarrera?
Legegintzaldi honetan, beste gauza askotan bezala zatiketa ikusiko dugu. Nire ustez, Geroa Baik eta Podemosek jarrera kritikoa aurkeztuko dute, ordea, PSN izkutatu egingo da tribunalak errespetatu behar direlaren printzipioaren atzean. Eta noski, justizia errespetatu behar da, baina planteamendu hori muturreraino eramaten badugu oraindik egongo ginateke Francoren justizia babesten. Noizbait gauza horiek ere kolokan jarri behar ditugu.
Skolaeren jarraipena arriskuan dago, koordinatzailearen kargugabetzea eta gero?
Dudarik gabe. Gai honetan PSNk badu arazo bat: alde batetik, ahoz Skolaeren planteamendua eta jarraipena defendatzen du; bestetik, hainbat sektorek, botere faktikoek eta Diario de Navarrak egingo dituzten kritikei oso sentsiblea da eta horregatik tentazioa du. Alegia, ahoz babesa ematen dio baina esanahia kendu edo arindu nahi du. Pilar Mayo eta bere taldearen kargugabetzea dramatikoa da.
Auzitegiek euskarari buruz hartutako erabakiak ikusita, lehen eta bigarren mailako nafarrak daude?
Bai, bai. Euskarari dagokionez, Nafarroa da munduko lurralde bakarra non hiritarren hizkuntza eskubideak banatzen diren. Valentzian adibidez, zenbait zonaldetan katalana mintzatzen da eta legea egin zutenean, ez zuten zonifikaziorik egin. Zonifikazioa, trantsizio garaiko herentzia bat da, guztiz irreala. Euskara guztiona da eta nafar guztiek izan beharko lukete euskaraz bizitzeko eskubidea. Ez du batere logikarik gertatzen ari dena Nafarroako zonalde zabaletan. Erdialdean, mistoan, eta hegoaldean, baloratzen da ingelesa eta frantsesa, baina euskara ez. Argi dago justiziaz mozorrotzen dutela euskarofobia hutsa dena.
Zer egingo du EH Bilduk nafarren eskubide linguistikoak bermatzeko?
Kontsentsuak bilatu, gehiengoak bilatu eta noski, gure eskuetan dagoen guztia. Dena den, Nafarroan zein Iruñean oposizioan gaude, eta egin dezakeguna zera da: gure politika bultzatu eta presionatu. PSNrekin jai dugu gai honetan.
Pozik zaude Amabilizazio Planak eman dituen fruituekin?
Dudarik gabe. Adibidez, Aita Moret kalean, kotxeak 14.000 izatetik 1.000 baino gutxiago izatera pasa ziren. Horrenbestez, Pio XII.ean munduko amaiera iragarri zuten arren, ikusi dugu auto-ilara minimorik ez dela izan. Lehen Zabalgunean egin da bere garaian Pontevedra edo Donostian egin zena. Iruñean, eskuinak erabateko oposizioa planteatu zuen, politikeriengatik besterik ez. Enrique Maya iraganean esandako hitzen preso dago, Amabilizazio Planaren emaitzak ikusita.
"Udal txiki batek baliabide xumeekin Mola eta Sanjurjo ideologo faxistak ateratzea lortu zuen"
Joseba Asiron
Atzera pausoa da UPNren erabakia?
Bai. Lehenik, oraindik ez du konbokatu Mugikortasun Batzordea. Bigarrenik, alkateak badaki gai honen inguruan gutxiengoan dagoela, eta horregatik dio osoko bilkurak esaten duena ez duela errespetatuko. Honek agintekeri hutsa adierazten du. Gainera, berriro ere kotxeak sartu nahi ditu Aita Moret kalean. Hala, joera izango da 14.000 kotxe izatera kale honetan berriro ere, eta horrek hainbat ondorio ekarriko ditu. Esaterako, izugarrizko talka egingo du garraio publikoaren, garraio publikoak abiadura eta solutasuna galduko baitu. Atzera pauso nabarmena da. Pio XII.aren etorbidean, ia milioi bat euro kostatu duen obra egin ostean, bidegorri bat kenduko duela esan du Mayak, norabide bakarreko bidegorria utziz, kotxeak aparkatu ahal izateko. Gainera, merkataritza arazoengatik dela esaten du, merkatariak babesteko helburuarekin. Aipatutako aldaketekin 45 kotxe gehiago aparkatu ahalko ziren kilometro eta erdiko etorbide batean. 45 kotxek konpondu behar dute merkataritzak dituen arazoak?
Alkate berriak desegin dituen neurrien artean, Katalina Foixekoaren etorbideari jatorrizko izena berrezartezea izan da. Zer suposatzen du honek?
Lehenik, Armadaren etorbidea izen frankista da, Francoren garaian jarri zena armadari omentzeko. Bigarrenik, etorbideak hartzen dituen lurrak berreskuratzeko udalak sekulako dirutza ordaindu behar izan zuen bere garaian. Hirugarrenik, Iruñeak ez dio deus zor armadari, 1936an egindako sarraskia kenduta. Azkenik, XXI. mendean armadei etorbideak dedikatzea ikaragarria iruditzen zait. Guk, Nafarroak Iruñean izan zuen azken erreginaren izena jarri genion; gure ustez, pertsonai politiko horrekin ordezkatzen genuen Nafarroaren historiako pasarte oso bat, eta emakume izanda, are gehiago.
Dirudienez, Franco behin betiko aterako dute Erorien Haranetik. Iruñeko esperientzia ikusita, hain zaila da prozesua aurrera eramatea?
Erraza ez da, eta are gehiago Francoren kasuan. Hemen udal txiki batek, baliabide xumeekin, Mola eta Sanjurjo ateratzea lortu zuen, bi jeneral ideologo faxista. Iruñean prozesu guztia diskrezioz egin genuen, kanpaiak jo gabe. Lehenago lan izkutua egin genuen, artzapezpikuarekin elkartuz hirutan. Hasieran oso kontra zegoen arren, konbentzitu genituen, eta haien babesa lortu genuen ere. Ondoren, familiak lokalizatu genituen eta modu pribatuan beraiekin negoziatu genuen. Zazpi familia zeuden lurperatuak, horietako 6 lokalizableak zeudelarik. Sei horietatik, lauren babesa lortu genuen. Lau familik babestu zuten desobiratzea, haien artean Mola jeneralaren familia. Hau behin lortuta iragarri genuen jeneralen desobiratzea. PSOEk kontrako egin du: lehendabizi kanpaiak jo eta ondoren prozesua abiarazi. Pedro Sanchezek egin duenaren atzean usain elektoralista dago. Hala ere, berri ona da, pozten naiz.
Ikurrinaren inguruan aurtengo txupinazoan bizitako irudiak ikusita, arriskuan dago adierazpen askatasuna?
Bai, noski. Ez dago lege edo udal araudi bakar bat ere esaten duena zinegotzi batek ezin duela, zapia, kamiseta edo eskuko bandera eraman balkoian. Haiek Nafarroako sinboloen legea aipatu zuten, baina lege horrek esaten duena da Iruñeko masta ofizialetan zer jar daiteken eta zer ez. Hortik aurrera, norberaren adierazpen askatasuna sartzen da jokoan. Bi elementu oso larri gertatu ziren: lehena, Carmen Alba zinegotziak eskutik kendu zion inolako eskubiderik gabe EH Bilduko zinegotzi bati bandera; bigarrena, alkateak udaltzaingoa bidali zuen bandera kentzera berak beste aldera begiratzen zuen bitartean. Azken hau ausardia falta iruditzen zait.
Nola aldatuko da Sanferminen jai eredua legegintzaldi honetan?
Navarra Suma arazoak jartzen saiatuko da, dudarik gabe. Argi dago galarazi nahi dituztela auzoetako jaiak eta orokorrean Iruñeko jaiak. Esango nuke, hortan hiriak zer esan handia duela. Sanferminak bere bizitza propioa dute, zerbait ona baldin badute Iruñeko jaiak herrikoiak direla da, instituzioak hortan ez dute zer esanik. Badakigu Navarra Sumaren eredua beste bat dela. Gehiago hurbiltzen dira beste eredu batera, agian Sevillako feriara. Sanferminek nortasun propioa dute eta nortasun horren osagai handiena kolektiboak duten indarra da.
"Gehiengo aurrerakoia dago Udalean, eta oposiziotik ere gobernatu daiteke"