M.Amorena/A.Santamaria

Oso harro daude Aratz eta Ioar semeez Nekane Ortigosa Mujika (Altsasu, 1958) eta Gotzon Urrizola Ariz (Nabaskoze, 1957). 2016 urtean haien bizitzak goitik behera aldatu ziren. Taberna bateko liskar batek bira eman zion Espainiar estatu guztiari, eta kameraz eta mikrofonoz bete zen Altsasu herria. Geroztik, aurre egin behar izan diote injustiziari. Asteburuak bisita uneak dira. Izan ere, manipulazioak, gezurrek eta bidegabekeria judizialak ziega batean mantentzen dute haien semea. Altsasu Gurasoak plataformaren bilerak egiten diren gelan, luze mintzatu dira haien kasuaz.

Nola dago orain zuen semea?

Gotzon: Denbora guztian zehar oso lasai egon da, beti oinekin lurrean. Lasaia da eta burua bere lekuan du. Bera da animoak ematen dizkiguna, bai lagunei eta bai guri.

Nekane: Pasaden urtean elektroteknia eta automatizazioa egiten hasi zen. Hiru asignaturatan matrikulatu ahal izan zen, laugarrena ordenagailuarekin baitzen, eta ez zioten utzi. Hiru horiek gaindituta, aurten ordenagailua jarri diote eta beste hirutan matrikulatua dago. Oso harro jarri nintzen Aratz eta Ioar semeak gurekin etorri zirenean Greziara, errefuxiatuak laguntzera. Haien kuadrilekin joan zitezkeen, edonora, festa egitera, baina etorri ziren. Gorrotoa transmititu diegula diote, baina gure etxean transmititzen saiatu garena baloreak dira. 

G. Zaporeak elkartearekin bazkariak banatzen genituen, Salvamento Maritimo Humanitariorekin itsasoa ikuskatzen genuen gauean, haurrekin jolasten… Barruan daudenak gazte arruntak dira, normalak, batzuk musikariak, beste batzuk pilotariak, kirolariak… herriko ekintzetan parte hartzen dute.

Nola daramazue foku mediatikoan egotea?

G. Foku mediatikoa da niri gustatzen ez zaidana. Hemen gaude hau berriro gerta ez dadin eta gureak libre ikusi arte. Jendearrekin, hitzaldiak, komunikabideen galderak...gaiarekin zaude uneoro gora behera. Egin behar duzu, eta egiten duzu.

N. Bai, nire ustez ere deserosoa da. Hor egoteko eta kasua zabaltzeko modua da. Guk ez dugu eroso egon nahi, guk nahi duguna da injustizia hau zabaltzea. Batzutan aprobetxatzen dute gauzei buelta emateko...baina tira! 

Izan ere foku mediatiko horrek eragina izan du Altsasuko auzian. Ona edo txarra? 

G. Hasieran izugarri txarra eta kaltegarria izan zen. Lehen momentutik gazteen argazkiak azaldu ziren zenbait komunikabideetan. Baziruditen duela urte dezente argitaratzen ziren portadak. Errugabetasun presuntzioaren eskubidea ukatu egin zaigu. Hasierako momentutik izan dira erasotzaileak. Morboa saltzen duten kateei ez zaie axola informazioa, etekinak besterik ez. 

N. Hasieran lotsagarria izan zen, kate guztietan. Altsasu eta Altsasuko gazteak dianaren erdian zeuden. Zerbait argitaratzeko kontrastatu egin behar da eta hasieran hori ez zen egin. Leku guztietan astakeriak azaldu ziren. Hasierako jarrera horri buelta eman diogu jende askoren laguntzarekin. 

Nola sortu zen gurasoen elkartea?

G. Gazteak atxilotu baino lehen jada sortu genuen. Izen batzuk atera zirenean martxan jarri ginen, zeozer egiteko. Telebista batzuek manipulazioa egiten hasi ziren, gazteekin zein Altsasuko herriarekin. Horri kontra egiteko plataforma osatu genuen: jende ezberdina hainbat jarduera antolatuz. Ondoren, izenak agertu zirenenan gurasoak gure artean elkartzen hasi ginen.  

N. Argitaratu zen lehenengo zerrendan, kasualitatez, Aratzen izena ez zegoen. Guraso batzuk elkartu ziren haien seme-alaben izenak zerrendak ikusita. Gurasoak taldea oso anitza da, ideologikoki oso desberdinak gara. Bistaz ezagutzen ginen herrikoak garelako. Diferentzien gainetik, helburu amankomuna dugu: gure seme-alabak. 

Instituzioen babes falta somatu duzue?

G. Hasieran, komunikabideekin gertatutako berdina eman zen instituzioekin. Lehenengo bertsioa sinistu eta Altsasun gertatutakoa kondenatu zuten. Gero, nolanahi, egiaz konturatu ziren eta haien babesa jaso dugu. Nafarroako Parlamentuan eta aurreko gobernuarekin behin baino gehiagotan elkartu gara eta  beste talde politikoekin bildu gara. Madrilgo parlamentuan ere egon gara, Eusko Legebiltzarrean, Estrasburgon...

N. Prozesua zaila zen arren, instituzio batzuen babesa somatu dugu eta hori eskertzekoa da. Beste batzuekin elkartzen saiatu gara baina ezinezkoa izan zaigu. Hasieratik kontaktuan egon gara eta gehienek haien babesa erakutsi digute.

Eta gizartearena?

G. Babesa oso gertua da. Besarkadak, begiradak… zabaldu den kasu bat dela nabaritzen da. Giza eskubideen aldetik atzera goazela ikusita, bebesa hori handitu dela uste dugu.
N. Jende asko egon da gure ondoan. Estatu osotik jaso dugu babes hori. Datorren hilabetean Segovian dugu hitzaldia. Katalunian, Madrilen, Valentzian… leku guztietatik deitu digute. Eskertzen da kanpokoak ere gure alde egotea. Noski, hemen ere babes handia izan dugu.

​

​

​

​

​

Zergatik Altsasu?

G. Antzeko kasu asko egon dira leku ezberdinetan eta ez da ezer gertatu. Gure ustez, muntai polizial bat izan da, eta agian politikoa ere. Altsasuk bere nortasuna du eta gure herria haien fokoan zegoela pentsatzen dugu. Altsasuko herria zigortzeko aukera izan zen. Kasualitatez izan balitz, kasualitate hori aprobetxatu dute. Erantzuna gogorra izan behar zela pentsatu zuten, kaleborroka delakoaren antzera. Badirudi, Euskal Herriko gatazka bukatzea nahi ez dutela motibo politiko edo ekonomikoengatik. Gure erantzuna beti lasaia izan da, pankarta batek gidatua. 

N. Nire ustez ez zen kasualitatea izan. Oso argi daukat dena prestatua zegoela. Altsasun betidanik mobilizazioak egon dira eta horrek gogaitzen ditu. Tenienteak hilabete bat zeraman hemen eta sarjentuak sei. Guardia Zibilek, ordea, urte asko daramate Altsasuko herrian eta ez da inoiz horrelakorik gertatu. 

Arraroa dirudi.

G. Arraroa da urteetan, eta gogorrak izan dira, inoiz halako gatazka eman ez izana. Gu Guardia Zibilaren kontra gaude instituzio bezala, baina ez pertsonak diren heinean. Beraiekin bizi izan gara beti, haien semeak pilotalekuan jolastu dute gure semeekin. Gatazka xumeak egon dira, baina ez kolpeak edo halakoak. Erretiratutako guardia zibil baten semea askotan dabil gurekin plataformako bileretan.

N. Altsasuko guardia zibil batzuk haien kontrako jarrera ere erakutsi digute gertatutako guztiarengatik. Altsasun normaltasun osoz bizi ziren eta kanpoko batzuk etorri dira istiluak sortzera. Istiluak sortuta, joan dira eta gure herrian giro arraroa gelditu da. 

Muntai politiko eta polizial bat izan dela diozue, baina nor dago hau guztiaren atzean?

N. Interes politiko eta ekonomiko handia dago honen atzean. ETAk bere jarduera amaitu zuenean, jende pilo bat bizi zen gatazkaz. Gatazkarik gabe, sua bota behar dute hemendik edo handik etekina ateratzeko. 

G. Politikoki ere bizi dira. Euskal Herrian indarkeria badago haiek aprobetxa dezakete egiten dituzten politikak egiteko. Arazo larri bat badago, nolabait, bide ematen die adierazpen askatasuna bezalako giza eskubideak urratzeko. Orain edonor sartzen dute barrura hau edo bestea esateagatik. Gure garaietan, Barricada eta Escorbuto bezalako taldeek letra oso kritikoak zituzten, eta ez zen ezer gertatzen. Adierazpen askatasunean eta gazteen erreibindikazioak zapaltzerakoan atzera egin dugu, oso. 

N. Bai, hala da. Nik erreferentzia egin nahi diot Coviteri. Gatazka sortzeaz bizi da besterik ez. Gure seme-alabak jende honen gorrotoagatik daude espetxean. Hori da tristeena. Gazteriari esango nioke gorrotoa oso zaila dela kudeatzea, baina arrazoiaz elikatu behar dugu. Gure armak hitzak dira. Informazioarekin argudio propioak izan ditzakezu, eta fidagarriak izan daitezela. Mundu guztiak du bere pentsatzeko modua, baina fidagarria izan behar da, eta ez da utzi behar gorrotoak menderatzea. 

Izan ere Covitek jarri zion auziari terrorismo kutsua...

N. Covitek oso argi zuen hau ez zela terrorismoa. Bazekiten ere diskriminazio ideologiko delitu bat ez zela. Horrek guztiak zigorrak luzatzen ditu. Gazte hauek daude barruan frogatu ezin izan den zerbaitengatik. Haiek badakite, eta probokatzen doaz. “Guri ere gehiegizkoa iruditu zaigu”, zioen Ordoñezek. A ze nolako fribolitatea eta lotsa”.

G. Ekonomikoki oso ongi atera zaie. Covitez edo AVTz ari garenean ez gara ari terrorismoaren biktimez. Biktima ugari daude, Maixabel Lasa dut buruan, edo guardia zibil baten semea, ez dut izena gogoratzen, izugarrizko lana egiten ari dutela isilean Euskal Herriko egoera aurrera eramateko, eta ondorio guztiekin, dena gainditzeko. Gorrotoarekin ez goaz inora. 

AVT aipatzen zenuten ere, eta izan ere, Kataluniako manifestarien aurkako auzian aurkeztu da akusazio bezala. Zuen seme-alabei aplikatutako gidoi bera aplikatzen ari dira han?

N. Eredu bat hartu dute, eta hatza altxatuz gero moztuko dizute. Berdin dio Katalunia, Valtonyc, beste raperoa edo bestea. Katalunia orain pil-pilean dago, baina berdin du. Eskubideak murriztuak ditugu.

G. Bai. Altsasuko gazteei, adibidez, frogarik gabe zigortu zaie. Defentsek aurkeztutako froga eta lekuko gehien gehienak atzera bota zituzten. Berdin zaie frogarik izan edo ez. Fiskaltzak diona mezara doa. 

​

​

​

​

​

​

​

Zer dela eta bota zizkizueten atzera defentsei horrenbeste froga?

N. Gauza mordoa demostratu zitezkeelako. Epaiketan ezin izan zuten frogatu gazte hauen parte hartzea istiluan. Hatorraren bideoa oso esanguratsua da. Epaiketan, azken momentuan, abokatu batek foga bezala sartzea lortu zuen. Nik uste dut ikusia ez zutela aldez aurretik. Jakin izan balute, ez zuketen onartuko, izan argi. Aratzi leporatzen diote bizkarrean ostikada galanta eman ziola, bizkarrean marka handia utziz. Eta begira zeinen txuri zegoen hatorra! Ezin badute haien parte hartzea frogatu, atzera bota behar dituzte frogak. Lekukoengatik, frogengatik...defentsak irabazi zuen epaiketa. Irregulartasun ugari egon dira. Koxka tabernako jabeari aurrean jarri zioten bere deklarazio idatzia, baina bertan ez zetorren hark esandako hitzak. “Nik ez dut hau sinatu”, esan zuen epaiketan. Gazteen identifikazioa eskandalagarria izan zen. Jatorri afrikar edo hego amerikarra zuten gizonekin batera jarri zituzten Altsasuko gazteak. Errekonozimendu birako txuri bakarrak ziren. 

G. Froga guztiak ukatu zizkiguten eta fiskalak zioena, aurrera. Talde antolatu bezala epaitu nahi zituzten, ez kasualitatez gertatu izan balitz bezala. Ezin izan zituzten gazteak banan banan akusatu, zuk egin zenuen hau eta zuk bestea, frogarik ez zutelako. Horregatik, aldez aurretik pentsatua zutela esan zuten, terrorismoa jada ezinezkoa zelako. Nekanek zioen bezala, epaiketa irabazi genuen, baina sententzia galdu.

Noraino helduko zarete orain?

N. Europaraino. Orain konstituzionalean errekurtsoa aurkeztuko dugu eta hurrengo pausoa Europa izango da. Egia da prozesua luzea izango dela, baina guk aurrera jarraitu behar dugu demostratzeko hau neurrigabekeria izan dela, eta injustizia bat. Hain luzea bada prozesua, gure seme-alabei ez die eragingo, zigorrak beteta izango dituztelako. Baina, behintzat, arrazoia genuela esateko modu bat da. Geratzen zaigun bakarra da.

G. Komentatzen da zigorrak jaitsi direla, baina kalean ikusi nahi genituen, aske. Aurrera jarraituko dugu, argi gera dadin injustizia bat izan dela. 

Konfidantza duzue Europar Batasuneko sistema judizialean?

N. Ez dugu ezagutzen. Kasu batzutan, nahiz eta urte asko pasa, azkenean justizia egin da. Hala ere, ikusi behar dugu nola dagoen Europako egoera bihar. Europa gaizki edo norabide txarrean doa eta Europara iristen garenerako agian ultraeskuinak dauka boterea, auskalo. Momentuz sinesten dugu, baina sinbolikoa den sinismena da. 

G. Nolabait, estatu Espainoleko justiziaren partzialtasun eza garbi gera dadin nahi dugu. 

Nondik ateratzen dituzue indarrak epaitegietan aurrera jarraitzeko?

G. Batez ere jendearen babesagatik, eta beharra. Prozesua bakarrik igaroz gero, tortura moduko bat izango zen. Elkartasuna izan dugu beti.

N. Beharra. Hor daude gure seme-alabak eta hortik ateratzen duzu behar duzun guztia eta gehiago. Badago jendea esaten duena; “seme-alabengatik edozer gauza egiten da”. Eta egia da, baina era berean ez. Ez du ezer ikustekorik injustizia hau nire semea hiltzaile edo bortxatzaile bat izatearekin. Sufrituko nuke orain sufritzen ari naizena baino gehiago. Beti izan behar da helburua oso argi. Hau ez da posible, eta jarraitu behar dugu. 

Justizian sinesten duzue?

N. Ez.

G. Orokorrean gertatzen ari dena ikusita, gure kasuan, baita errefuxiatuen kasuan ere, eskuin muturrarekin etab. Oso zaila egiten zaigu momentu hauetan justizian sinestea. Guri gertatzen ari zaigulakoz eta ikusten dituzun arazoetan beste konponbide justuagoak daudelako. Euskal Herrian bizi duguna bizita, orain zure seme-alabei gauza berdina gertatzea oso gogorra egiten da. Ez duzu sinesten eta egunerokoan eramateko oso zaila egiten da. 

N. Bizi osoan zehar kritikoak izan gara. Gauza latzak ikusi ditut eta gure kasua hasi zenean ezin nuen sinestu. Beti justizian konfidantza izan dut baina hemen, gure auzian, sartzean konturatu naiz nahi dutena egiten dutela. Ezin dut sinestu zer gertatzen den “justiziaren barruan”, dena manipulatua baitago. Zoritxarrez hau tokatu zaigu eta zentzugabekeri bat dela argi dago.